Қоғам дегеніміз - ол өз қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында өзара байланысты және өзара әрекет ететін тарихи қалыптасқан формалар арқылы біріккен, тұрақтылығымен, бүтіндігімен, өздігінен ұдайы өндірілетіндігімен, өзін-өзі реттеуімен, қажетті мәдениет деңгейіне жеткен жетістігімен ерекшеленіп, сипатталатын адамдардың жиынтығы. Қоғам – әлеуметтік жүйе. Ал, әлеуметтік жүйе деп, негізгі элементтері адамдар арасындағы өзара байланыстар мен қарым-қатынастардан, өзара ықпалдасудан тұратын күрделі тұтастықты айтамыз. Негізгі жалпы мемлекеттік шаралардың жүйесінде маңызды орын қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге берілген. Құқықбұзушылық — қоғам өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады. Бұл шартты құбылыс. Құқықбұзушылық — заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Қ.Аухадиев ауылдық округіндегі құқықбұзушылық ахуал қандай жағдайда екенін білу мақсатында учаскелік инспектор Дамир Баймадиевпен сұхбаттасқан едік.

-Округтегі жағдайды тұрақсыз деуге келмейді – аса ауыр заң бұзушылықтар жоқ. Алайда, ауылдық округ тұрғындары арасында соңғы жартыжылдықта 41 ұсақ заңға қайшы әрекеттер орын алды. Көбінесе, бұл азаматтардың қоғамдық орындарға мас күйінде келуі, тұрмыстық ұрыс-керістер, үй жануарларын ұстау ережелерін бұзу жағдайлары. Заң бұзушылар өз іс-әрекеттеріне жауапкершілікпен қарамағандығы салдарынан біз оларды әкімшілік жауапкершілікке тартуға мәжбүр боламыз, тіпті, 15 тәулікке қамауға алынатын жағдайлар да болады.

Соңғы екі аптаның ішінде аталмыш әрекеттерге тағы екі ұрлық пен бір өзіне-өзі қол салу қылмысы қосылды. Ұрлыққа қатысты қылмыстық іс қозғалып, екі жағдайда да бұзақылар анықталып, қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Өзіне-өзі қол жұмсауға келетін болсақ, ауданның криминалист-қызметкерлері істі тергеу жұмыстарын жүргізуде. 

-Округте құқықбұзушылықтың алдын алу үшін қандай шаралар қолданылуда?

-Күнделікті біз көмекшілерімізбен бірге күндізгі және түнгі уақыттарда көшелерді қарап жүреміз. Заң бұзушылармен профилактикалық әңгімелер жүргізіліп, тиісті жазалау шараларын қолданамыз. Алайда, кейбір азаматтар өз іс-әрекетіне есеп бермейді және одан ешқандай өрескелдікті байқамайды. Жеке меншік малдарды бағуды ұйымдастырмау, өз ауласында иттердің ірі тұқымын ұстау ережесін бұзу, тұрғын үй маңын тұрмыстық қалдықтармен және қоқыстармен ластау да осылардың қатарына жатады. Аталғандардың барлығы, әсіресе, қараусыз қалған мал тобыры ауылшаруашылық алқаптарына, жеке меншік бау-бақшаға зиянын тигізеді. Ал, иесіз және тұмылдырық кигізілмеген бос иттер өткінші адамдар мен балалардың өміріне қауіп төндіреді. Осыған сәйкес, әкімшілік актілер толтырылып, құқықбұзушылар әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Алайда, мәселе шешілмеген күйі қалады. Осы жағдайлар жүйелі түрде қайталанып отырады. Өйткені, заң бұзушылар істің арты неге апарып соғатынын ойламайды және қойылған талаптарды орындағысы келмейді.

-Құқықбұзушылықты қалай жүгендеуге болады?

-Егер әр тұрғын өз ісін бақылап, жақын-жуықтары мен өзі үшін және жеке дүние-мүлкі үшін жауапкершілікті сезінсе, қоғамдық тәртіпті сақтаса, онда құқықбұзушылық та аз болар еді. Кәсіпкерлер өз иелігіндегі сауда нысандарына тиісті қауіпсіздік шараларын қолданғысы келмейді. Нәтижесінде, тонаушылар олардың дүкендеріне еш кедергісіз еніп, бизнестеріне материалдық зиян келтіреді. Тонаудың алдын алу мақсатында сауда нысандарында дабылдама жүйесі, бейне камера, терезе торлары орнатылуы тиіс. Алайда, бұл нысандардың қожайындары қажетті құрылғыларды орнатуға жұмсайтын аздаған шығыннан гөрі, бұзақылардың кесірінен жүздеген мың теңге жоғалтқанды тәуір көретін сияқты. Ересек адамдар мен жастар өз үйлерінде немесе достарының ортасында спирттік ішімдіктерді ішіп, жай ғана көшеге шығуының өзі оларды автоматты түрде қоғамдық тәртіпті бұзушылар қатарына жатқызатынын түсінуі қажет. Заң барлығына бірдей. Және кінәліге артылатын шара ҚР Қылмыстық кодексінің Заңнамасымен анықталады. Ал, малға, қоқыс шашуға және үй жануарларын ұстауға қатысты ережелерді бұзғандар айыппұл салу арқылы жазаланады.

Қазіргі заманның талабына сай қалыпты қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету мемлекет қызметтерінің бірі болып саналады. Оны жүзеге асыруға ҚР Конституциясында көрсетілгендей, барлық мемлекеттік органдар, жауапты тұлғалар мен азаматтар қатысады. Бұл қызметтерді жүзеге асырудағы басты рөл ішкі істер органдарына берілген. Олардың құқықтық жағдайларына сәйкес, елдегі қоғамдық тәртіпті сақтау - басты міндет болып табылады.

Құқықбұзушылықты жою және оларды туындататын себептер бойынша

міндеттерді шешудің негізгі жолдары, әрине, азаматтарды тәрбиелеу. Бүгінгі заман талабына сай олардың адамгершілік қасиеттері мен мәдени деңгейін көтеру, ел азаматтарын қоғамдық тәртіпті нығайтуға, бұзақылықпен, маскүнемдікпен күресті күшейтуге, демократиялық принциптерді іске асырудың сенімді базасын құруға бағыттайды.

Құқықбұзушылық құқықтық нормалар қорғайтын мүддеге нұқсан келтіріп қоғамның, жеке адамның мүддесіне зиянын тигізеді, белгіленген құқықтық тәртіпті бұзады. Құқықтық нормалардың талаптарын орындамау нәтижесінде тәртіп бұзылады, қоғамдық қатынастарға кесел келеді, белгілі бір игілік, құнды зат жоғалады, адамның өміріне, денсаулығына, рухани сезіміне зиян келтіреді.

Азамат өзіне жүктелген міндеттерді орындаса немесе құқықтары мен бостандықтарын пайдалана алса, мұндай іс-әрекет азаматқа да, қоғамға да пайдасын тигізетіні сөзсіз. Азаматтар заңда белгіленген міндеттерін бұлжытпай орындаса, қоғамда зандылық орнап, құқықтық тәртіп сақталады. Азаматтар өз құқықтары мен бостандықтарын тиімді пайдалана алса, қоғамның жан-жақты дамуына, адамдардың тұрмыс жағдайларының жақсаруына, халық мәдениетінің өркендеуіне тиісті жағдай туады. Сондықтан, әр мемлекет, оның аппараттары мен органдары қоғамда заңдылыққа, құқықтық тәртіпке нұқсан келтірмеуді қамтамасыз етеді. Олар жеке және заңды тұлғалардың іс-әрекеттерін қатаң бақылап отырады.

Әр адам, ең алдымен, өзінің және жеке меншік мүлкінің қауіпсіздігін ойлап, оны қорғау үшін сәйкес шараларды қолдануы, өз іс-әрекетін үнемі бақылаудан шығармауы тиіс. Ішкі істер органдары әрдайым үздіксіз заң тәртіптерінің орындалуын қадағалайды. Бірақ, олар әрбір жеке азаматты көзден таса қылмай, оны заң бұзушылықтан немесе сырттан келетін зияннан қорғай алмайды. Бұны әрқайсымыз ойлаған жағдайда ғана көптеген заң бұзушылықтарды болдырмай, қоғамды ізгілендіре және саналырақ ете түсеміз.

Екатерина СКУДАРНОВА

Аудан әкімі дербес бөлім-дер мен ауылдық округ әкім-дерінің жұмысын осылайша сипаттады. Бұл тақырып аппараттық кеңесте де, жұмыс сапары барысында да осылай тұжырымдалды.  

Бүгінгі күннің басты тақырыбы ҰБТ тапсыруға даярлық болып отыр. Бірнеше ауылдық округтің әкімі мен мектеп директорларын тыңдай келе, Дүйсенғазы Мағауяұлы Самар және Тассай ауылдық округтері әкімдерінің және М.Әуезов атындағы мектеп директорының жұмыстарын төмен деңгейде екенін атап көрсетті. Нәтижелерді сараптай келе, аудан әкімі мұғалімдер арасында бәсекелестік орта қалыптастыру қажет. Бұл бір күннің немесе жылдың жұмысы емес деп айтты. – Бұл кешенді, әр тұлғаға дербес қарайтын мақсатты жұмыс, оған ата-аналардың да мүдделі болғаны, түлектердің жауапкершілігі қажет. Сонда ҰБТ нәтижелері оңды өзгеріс береді, - деп түйіндеді аудан басшысы. 

Дүйсенғазы Мағауяұлы ауылдық округ әкімдерінің, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің, жұмыспен қамту орталығының басшылары алдында бюджет қаражатын тиімді пайдалану және басқару міндеттерін қойды. Оның нақты құрылған жұ-мыс орындары, салықтық түсімдер көлемі мен «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасының екінші бағыты бойынша несие алған  кәсіпкерлерді тіркеу туралы сауалы жауапсыз қалды. Мұндай жағдайдың орын алу себебі – бастапқыда жіберілген қателер болып табылады. Бизнес жобаларға жүргізілетін экономикалық сараптамалардың әлсіздігі, оларды жүзеге асы-руға бақылау жасауда  сала қызметкерлерінің жұмысындағы кемшін тұстар мен жаңылысу осылардан құралады.      

Преображенка ауылындағы жекеменшік ба-лабақша салу мәселесінің тежелуіне басты себеп – жеделдік пен мәселені шешуге кешенді көзқарастың аздығы болып отыр. 

Ауданды аралау барысында аудан әкімі облыс әкімінің түрлі мәселелер бойынша  берген тапсырмаларының орындалуымен, бірқатар ин-новациялық жобалардың жүзеге асу барысымен  танысты. Аудан басшысы «Кузьмич» ЖШС, «Мәмбет», «Дмитрий», «Елдар» ШҚ өндірістік базаларында,  «Миролюбовка балық тұқымын өсіру шаруашылығы» ЖШС-де болды. Сонымен қатар, шағын бизнес нысандарын аралады.

Аудан әкімі аудандық ауылшаруашылығы мен ветеринария, кәсіпкерлік бөлімдері, Жұмыспен қамту орталығы мамандарының жұмысын сынға алды. Бір ай көлемінде ауылшаруашылығы бөлімі «Кузьмич» ЖШС мен «Миролюбовка балық тұқымын өсіру шаруашылығы» ЖШС-де  балық ресурстарын және су жануарларын жасанды жолмен көбейту мен өндірісті культивациялау жобалары толықтай зерттемеген. Ал бұл инновациялық жобалар біздің  ауданға тиесілі жағалау Зайсан, Бұқтырма су қоймасы, Ертіс бойында 248 километрді алып жатқанын ескерсек, өте тиімді.  - Бұл жобалар жүзеге асатын болса, болашақта ол аквамәдени жағынан дамып, ішкі нарықты бекіре тұқымдас балықпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Ал, балық шаруашылықтары және табиғатты пайдаланушыларды балық ұрықтарымен қарық қылады, - деп атап көрсетті Дүйсенғазы Мағауяұлы. Сонымен бірге, ашылатын жаңа жұмыс орындары мен салық түсімдері де маңыздырақ болып отыр. Алайда, аудандық ауылшаруашылық бөлімі шенеуніктерінің инновациялық жобаларды қолдау мен әдістемелік көмек беруге уақыттары жетіспейді. Жобалар болашақта Құлынжон және Миролюбовка ауылдық округтері экономикасының тұрақты дамуына ықпал ететінін ескермей отыр.   

Ауылшаруашылығы бөлімінің тарапы «Мәм-бет» шаруа қожалығының өнімді өңдеу инно-вациялық жобасының жүзеге асу жағдайы мен аудандағы уақытша тұрақтандыру қорын құруды ұйымдастыру мәселесін жете назарға алмай отыр.  

Аграрлық-техникалық колледжде аудан әкімі облыс әкімінің оқушыларды балмен, сүтпен қамтамасыз ету тапсырмасының орындалу барысын қадағалады. Колледж директоры Н.Исеновпен дуальдік оқытудың оңды жақтарын және «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасы бойынша оқыту тапсырыстарын орналастырудағы туындайтын мәселелерді талқылады. 

Аудандық уақытша тұрақтандыру қоры мен шаруа қожалықтарының өнімдерін сату пунктіне барғанда аудан әкімі ауылдық округ әкімдері мен кәсіпкерлік бөлімінен базарды сапалы, нарық бағасынан арзан өніммен толықтыру жұмысын жандандыруды талап етті. Өкінішке орай, аудан әкімінің бұл тапсырмасын орындауға да  жоғарыда аталған мамандардың «қолы тимей жүр».     

Аудан әкімі мен «Елдар» шаруа қожалығының басшысы Ербол Шәкеровтың арасында асыл тұқымды мал басын көбейту және ауыл-шаруашылығы өнімдерін өңдеу бойынша келелі әңгіме өрбіді. Бұл шаруашылықта заманауи іскер адамның қолтаңбасы білінеді. Экономикалық сараптама, шығатын шығын мен кіріс бойынша нақты есептеулер, жаңашылдық пен креативтік көзқарас туындаған мәселелерді жедел шешіп, шаруашылықты кешенді түрде жан-жақты дамытуға мүмкіндік береді. Қазір қырық бас жылқыға қора салынып жатыр. Сондай-ақ, қымызды даярлап, арнайы ыдыстарға құю желісін іске қосу көзделіп отыр. Бұл қосымша тағы 15 жұмыс орнын ашады, салық көзі пайда болады. Біздің аудандағы ұзақ мерзімдік болашағы бар кластердің дамуы деген сөз.    

Біздің кейбір шенеуніктерге осындай кәсіп-керлер мен шаруашылық басшыларынан тиімді басқару мен озық әдіс-тәсілді пайдалануды, туындаған мәселелерді оңтайлы шеше білуді, алға мақсатты және ұзақ мерзімдік, пайдасы бар жобалар жасай білуді үйрену керек шығар.   

Надежда ШАРОВА